کمیته رصد و تحلیل شانا- پس از انتشار گزارش پایش فقر سال ۱۴۰۰ توسط وزارت رفاه، موج خبری درباره خط فقر در رسانهها به راه افتاد که باعث ایجاد حس ناامیدی در مردم شد؛ اما این گزارش نقاط امیدوار کننده زیادی داشت که از نظرها پنهان ماند. در این خصوص نکات زیر قابل توجه است که لازم است گفته شود:
خط فقر چیست؟ خط فقر، آستانه فقر یا حد فقر، حداقل سطح درآمدی است که در یک کشور خاص، کافی تلقی میشود. خط فقر معمولاً با یافتن هزینه کل تمام منابع ضروری که یک انسان بالغ متوسط، در یک ماه مصرف میکند محاسبه میشود. بزرگترین این هزینهها معمولاً اجاره بهای مسکن است، به همین دلیل از گذشته، اقتصاددانان توجه خاصی به بازار املاک و مستغلات و قیمت مسکن به عنوان معیاری قوی برای تعیین خط فقر داشتهاند. برای مثال معیار خط فقر در تهران این است که هزینه زندگی یک فرد در تهران چقدر است. این هزینه شامل مسکن، خوراک، پوشاک، آموزش و سلامت است.
خط فقر برای سال ۱۴۰۱ بر اساس برآوردها به طور متوسط در کل کشور به طور سرانه ۲ میلیون ۸۵۰ هزار تومان برای خانوار چهارنفره در حدود ۷ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان است. این عدد برای خانوار چهارنفره و سه نفره در شهر تهران به ترتیب برای سال ۱۴۰۱ در حدود ۱۴.۷ و ۱۱.۹ میلیون تومان برآورد میشود.
نکته قابل توجه این است که عدد اعلام شده خط فقر نباید برای درآمدهای ماهیانه معیار قرار گیرد بلکه بخشی از داراییهای آن فرد هم به نوعی درآمدهای آن محاسبه خواهد شد. بطور مثال هزینه رهن خانهای که فرد در آن ساکن است که جزئی از داراییهای فرد است.
با وجود رشد ۵۰ درصدی خط فقر در سال ۱۴۰۰، نرخ فقر در این سال کاهش ۱ واحد درصدی داشته و در حدود ۷۰۰ هزار نفر از جمعیت فقرا کاسته شده است. رشد اقتصادی ۴.۳ درصدی در سال ۱۴۰۰ باعث شده تا درآمدهای خانوار به قیمتهای حقیقی افزایش یابد و همین موضوع باعث کاهش نرخ فقر در سال ۱۴۰۰ شده است.
در بین اجزای تولید ناخالص داخلی، گروه خدمات بیشترین ارتباط را با وضعیت معیشت مردم دارد، زیرا بیشترین سهم از مشاغل کشور در این گروه است. در سال ۱۴۰۰ گروه خدمات رشد ۴.۵ درصدی داشته و همین موضوع باعث شده تا به جمعیت شاغلین کشور نیز افزوده شود.
در سال ۱۴۰۰ در مجموع ۱۸۴.۴ هزار شغل ایجاد شده که در مقایسه با ۱ میلیون شغل از دست رفته در سال ۱۳۹۹ یک دستاورد قابل قبول است. ایجاد ۱۸۴.۴ هزار شغل جدید، باعث شده تا رفاه دهکهای میانی افزایش یابد.
در گزارش پایش فقر سال ۱۳۹۹، تعداد ۲۰ صنف شناسایی شدند که به واسطهٔ کرونا طی ۱۱ ماه سال همواره کاهش در ارزش تراکنش بر اساس دادههای شاپرک داشتند. در سال ۱۴۰۰، از میان این اصناف، ۱۵ صنف به طور کامل احیا شده و رشدهای بین ۶ تا ۱۶۶ درصد در ارزش تراکنش را داشتند.
کالری دریافتی خانوارهای ایرانی طی دههٔ ۹۰ روند کاهشی داشته و از سال ۱۳۹۷ به بعد به زیر مقدار مورد نیاز رسیده است. در این میان در سال ۱۴۰۰ برای اولین بار پس از ده سال، کالری دریافتی افزایش داشته، هرچند این افزایش بسیار جزئی بوده و نیازمند توجه سیاستگذار به این موضوع است.
نرخ فقر در سال ۱۴۰۰ به ۳۰.۴ درصد رسیده که نسبت به سال ۱۳۹۹ در حدود ۱ واحد درصد کاهش داشته است. هرچند این کاهش امری مثبت تلقی میشود، اما لزوم توجه همهٔ سیاستگذاران کشور را میطلبد.
نظر شما