سرویس رصد و تحلیل شانا- بن بست نمایی ازوضعیت کشـور، نقشه‌ای است که دشـمن از طریق آن تلاش دارد تا بـا بزگنمایی مشکلاتی مانند تـورم، بیـکاری، وجود آسیب‌های اجتماعی؛ و نسـبت دادن آنهـا بـه ماهیـت وکارآمدی نظـام اسلامی، ایـن مسـائل را لاینحـل وحاکمیت را ناتوان درحل آن‌ها معرفی کند، تا از این طریق، دوگانـهٔ ضرورتتغییر ساختاری را دراذهان نهادینه کند و حل مشکلات موجود را درصورت تداوم نظـام فعلی غیرممکن اعلام کنند. دشمن با بهره گیری از تکنیک‌های عملیات روانی بویژه تکنیک‌های سیاه نمایی، سانسور و برجسته سازی تلاش دارد آسیب‌ها را در اذهان عمومی در سطح بحران و بن بست سیاسی ارتقاء دهد و آن را در میان افکارعمومی نهادینه سازد. آسیب‌های موجـودکه عمـدهٔ آنها به راحتی قابل حل اسـت را بـه مثابه بحرانهایـی لاینحل در ذهن مردم منعکس نماید و امید مردم به حل مسـائل کشور و اعتماد آنها به مسـئولان و کارگزاران نظام را نابود کند.

متاسفانه این راهبرد دشمن در بخش‌هایی از جامعه تاثیرگذار بوده و با توجه به وضعیت آشوب های اخیر و آشفتگی در بازار کالا به این باور رسیده‌اند که نظام سیاسی توان اداره کشور را ندارد و امکان بهبود وضعیت ناممکن است. به بیانی باید اذعان داشت که دشمن توانسته است با بهره گیری از ابزار رسانه و تکنیک‌ها عملیات روانی «راهبرد بحران نمایی و بن بست نمایی» را در لایه‌هایی از جامعه باورپذیرکند و این بسیار نگران کننده است.

پرسش اصلی این است که در برههٔ کنونی، چه عوامل درباور پذیر شدن «بن بست سیاسی در کشور» و بالتبع روند افزایشی بدبینی، بی اعتمادی و در برخـی مـوارد، ناامیدی در جامعه تأثیر بوده اسـت؟

 فرض بنیادین این است که ریشـهٔ این وضعیت را باید در تفاوت بین «بود و نبـود» جست وجو کرد؛ اگرچه در کشـور مشـکل وجـود دارد، امـا تصویـری که از این مشـکلات در فضای عمومی جامعه برای افکار عمومی بازنمایی می‌شود، بـا واقعیت‌ها تفـاوت دارد؛ یعنـی آنچـه که تصور می‌شود؛ الزاماً منطبق با واقعیت نیسـت.

 درواقـع، دشـمن دروضعیت وجود شکاف میان درک مردم از وضعیـت کشـور بـا واقعیت‌های روز جامعـه، تلاش می‌کند تا با وارونه جلوه دادن وضعیت کشـور و بزرگنمایی (بحران نمایی) برخـی چالش‌ها، تصویری از «بن بسـت مدیریتی» دراداره امور را القا نماید و از این طریـق، امید و اعتماد مردم بـه اصلاح را نزدآنها تضعیف نماید و اینگونـه به افکار عمومی تلقیـن کند که نظام سیاسی بدلیل ناتوانی در حل مشکلات جامعه و عجز در اداره امور کشور، مشروعیت و کارآمدی خود را از دست داده است و در وضعیت «بن بست مدیریتی» قرارگرفته است.

گزاره‌های القایی دشمن در راهبرد بن بست نمایی

۱- جامعه ایران در چنبر بحرانی فراگیر گرفتار آمده است. تحریم‌ها، سیاست خارجی ویرانگر، فساد سیستماتیک، بسته ماندن حکومت، سقوط اقتصادی وکاهش چشمگیر قدرت خرید مردم، نظام سیاسی را در وضعیت «بن بست مدیریت» و جامعه ایران را دروضعیت بحران فراگیر[۱] و سراشیبی سقوط قرار داده است. درمیان گزاره‌های مختلفی که دشمن بر روی آنها تمرکز دارد و در چارچوب سناریو عملیات روانی پیچیدهٔ مستمر تلاش دارد آن را در افکار عمومی باورپذیرکند و نهادینه سازد. به شرح ذیل می‌باشد:

۲- القای حضور فراگیر «الیگارشی مالی-نظامی» غیر پاسخگوکه هسته سخت و غیر شفاف قدرت در کشور؛ که نقش کلیدی درایجادبحران، فراگیری آن و در نتیجه بن بست مدیریتی در کشوردارد[۲]؛

۳- رویارویی مستقیم مردم و حاکمیت: ناکارآمدی جریانهای سیاسی در پاسخگویی به مطالبات مردم در حوزه‌های سیاسی، اجتماعی و اقتصادی و عبور جامعه از جریانهای داخل نظام و تمسک به راهکارهای فراجریانی و فرا جمهوری اسلامی. دشمن دراین گزاره چنین القاء می کندکه امروز نه تنها هیچ میانجی (نهادهای مدنی، شخصیت‌های مرجع) در درون کشور میان نظام سیاسی و جامعه وجود ندارد بلکه نهادهای مدنی، شخصیت‌های مرجع درجایگاه رقیب، منتقد و مخالف عمل می‌کنند.

۴- تعمیق شکاف میان نخبگان و همچنین مقامات سابق با نظام سیاسی درکشور و اتخاذ مواضع انتقادی رادیکال نسبت به ساختار، گفتمان و مدیریت نظام سیاسی؛

۵- ناتوانی و فقرمدیریت، برنامه ریزی و خلاقیت دردایره مقامات کشور و احساس ناتوانی آنها در مدیریت بحرانها و شناسایی راههای برون رفت از آنها بویژه درحوزه اقتصادی؛

۶- شکاف میان حاکمیت با سازمانها و نهادهایی که مسیر خود مدیریت را پیشه کرده‌اند و عملاً شکلی از نا فرمانی نهادی را در برابر نظام سیاسی درپیش گرفته‌اند؛ و عملاً مصوبات و برنامه‌های دولت و مجلس را اجرا نمی‌کنند. زمینه ناکارآمدی و تضعیف مشروعیت نظام سیاسی را فراهم کرده‌اند و نظام عملاً در وضعیت بن بست دراداره امورجامعه قرارگرفته است؛

۷- بن‌بست در هماهنگی و همکاری بین نهادهای مختلف: در رابطه بین "علما و نظام"، "تکنوکرات‌ها و مذهبی‌ها"، "نهادهای انتخابی و انتصابی" و همچنین دو جناح حاضر در حاکمیت؛

۸- روند فزاینده بی‌اعتمادی عمومی به نظام سیاسی، نهادهای رسمی و  فروپاشی اجتماعی و اخلاقی درجامعه ایران؛ و تبدیل ایران به یک جامعه بدون دیالوگ و بدون روح ملی؛ این به مفهوم ناتوانی نظام سیاسی در صیانت ازمولفه های شکل دهنده به هویت ملی و گفتمان محوری در میان جامعه است.

۹- زایل شدن مغزافزای نظام سیاسی و گسست در چرخه عقلانی مدیریتی نظام سیاسی که باعث ناتوانی در پیش بینی، پیشگیری و مقابله با بحرانها شده است. دشمن در این گزاره مدعی است که ضعف شدید مغزمتفکر نظام سیاسی در طراحی راهبردهای سیاسی، امنیت و اقتصادی یک نشان قوی در بن بست سیاسی» حکمرانی نظام دینی در ایران است. این ضعف باعث چرخش اساسی در نگاه و روانشناسی توده‌ها نسبت به کارآمدی نظام سیاسی در انجام اصلاحات و حل مشکلات بنیادین شده است.

۱۰- به هم خوردن توازن قدرت درنبرد میان مردم، رسانه‌ها، اپوزیسیون با نظام سیاسی؛ از مصداق‌های تغییر توازن نیرو در عرصه گردش اطلاعات، شکل گرفتن نوع جدیدی از رویارویی رسانه‌ای میان جامعه و حکومت است. امروز جامعه بدون ترس سیاست‌ها، باورها، گفته‌ها و رفتار و عمکردهای حکومت و دست اندرکاران را در فضای مجازی به پرسش می‌کشد و سئوال های اساسی در برابر آن‌ها می‌گذارد. نوشته‌ها و تفسیرهای انتقادی دست به دست می‌شوند و مسئولین دیگر نمی‌توانند همانند گذشته افکار عمومی را نادیده بگیرند و به سخنان تبلیغاتی و یکسویه بسنده کنند ... نوعی اپوزیسیون سراسری مجازی شکل گرفته است. حکومت دیگر در قلمروی گردش اطلاعات و رسانه ابتکار عمل را از دست داده است.

۱۱- بروز شورش‌های زنجیره‌ای منظم با روند تصاعدی در جامعه ایران نشان از شکاف عمیق میان جامعه ایران از حکومت و نظام دینی است. توده‌های مردم دیگر این حکومت را نمی‌خواهند و برای بیان ناراضایتی خود حاضرند دست به شورش‌های کور و خشن بزنند.

اهداف دشمن از القای بن بست سیاسی درکشور

 بن بست نمایی شرایط کشور پروژه‌ای است که بازیگران متعـدد داخلـی و خارجی در آن نقش آفرینـی می‌کنند. با این حـال، سـؤال اساسـی این اسـت که چـرا و به چـه دلایلی، راهبرد «بن بست نمایی» در دسـتورکار دشمن قرار گرفته است؟ دلایل تمرکز دشـمنان بر القای بن بسـت در کشـور کدامند؟ در پاسـخ می‌توان به چند دلیل مهم اشـاره کرد:

* تلاش برای تغییر موازنه نبرد میان نظام اسلامی با اپوزیسیون و بازیگران خارجی حامی آنها در داخل کشور، درمنطقه و در سطح بین الملل؛

* از بین بردن عوامل ماندگاری انقلاب اسلامی: نقطـهٔ کانونـی اهـداف دشـمن دربن بست نمایی از وضعیـت کشـور، از بین بردن عوامل بقـا و ماندگاری انقلاب اسلامی اسـت. در ایـن زمینـه مقـام معظم رهبـری تأکید دارنـد: «تمـام تلاش دشـمنان در طول سـالهای گذشـته اعـم از جنگ تحمیلی، محاصرهٔ اقتصـادی و تحریمهای گسـتردهٔ اخیـر، با هـدف از بین بـردن مانـدگاری انقلاب اسلامی بوده اسـت کـه البته در هـر دوره، ابتـکارات جدید هم انجام می‌دهند» [۳]

* از بین بردن امید مردم[۴]، تلاش برای تغییر باور به گذشته با تطهیر رژیم شاه، ایجاد و تقویت روحیه سازش و تسلیم پذیری درمیان مردم درمقابل دشمن. دشـمن در راهبـرد استسـباعی خـود درصـدد آن اسـت تـا با فشـار و سـیاه نمایی، افـکار عمومی داخل کشـور را به این نتیجه برسـاند که چاره‌ای جز تسـلیم در مقابل دشـمن نیست. [۵]

* تعمیق شکاف دولـت – ملت در ایران: دشـمن با روی آوردن به سناریوی بن بسـت نمایی، تلاش دارد پروژه ایجاد و تعمیق «شکاف دولـت – ملت» در ایـران را عملیاتی سازد؛ و جامعه را در مقابل نظام قرار داده و با کمک عوامل داخلی درشرایط آشوب، توانایی‌های راهبردی جمهوری اسلامی را تضعیف کند و زمینه برانـدازی از طریق ظرفیت مردمی را فراهم کند؛

* تقویت و تکمیل شبکه اپوزیسیون و ایجاد پشتوانه مردمی و نخبگی برای آنها: از طریق نفـوذ در لایه‌های افکارعمومی، نفوذ در بین نخبگان ونفوذ در سیاسـیون و دولتمـردان؛ هم اکنون راهبرد «بن بست نمایی» از شـرایط کشـور بـه طـور عمده از سـوی چند طیف صورت می‌گیرد؛ اول نظام سـلطه به سـرکردگی آمریـکاو متحدانش به عنوان کارگزار و سـرمایه گذار اصلی، دوم معاندان نظـام ماننـد سـلطنت طلبان، منافقیـن کـه از طـرف نظـام سـلطه بـه آنهـا مأموریت‌های نیابتـی واگذار شـده است و لایه سـوم بن بست نمایان که قاعدهٔ هرم بن بست نمایی محسـوب می‌شود، جریان خزنـده فکـری - فرهنگی در برخی رسانه‌ها و مطبوعات کشور و همچنین در میان برخی دانشـگاهیان و روشـنفکران، سلبریتی ها اسـت که اصطلاحاً در راسـتای «بین المللـی و یا جهانـی کردن» بحران در ایـران و درواقع، به منظور هماهنگ سـازی روندها و سیاسـتهای فرهنگی، اقتصادی و سیاسـی کشـور با جریانهای بین المللی تلاش می‌کنند و در این زمینه، حتی تطهیر رژیم شـاه و تغییر باور به گذشـته را بـه طـور جدی مدنظـر دارند. درواقـع، در حالی که لایه اول؛ یعنی نظام سـلطه، سیاست ِ گذار و بازیگر راهبردی برای بن بست نمایی شـرایط کشور است، دو لایه دیگر در حکم کارپـرداز و «آلـت فعـل» آن عمل می‌کنند. دشمن در سایه راهبرد بن بست نمایی تلاش دارد با هم افزا کردن این سه لایه یک «شبکه قدرت» درمقابل نظام سیاسی را ایجاد کند که با کمک آنها ابتکارعمل در مدیریت افکار عمومی را بدست بگیرد.

 شیوه‌ها و تکنیک‌های بن بست نمایی

 دشـمن بـا اسـتفاده از رسانه‌ها و فضـای مجـازی بـه عنـوان ابـزار عملیاتـی کـردن تهدیداتـش در «جنـگ شـناختی» کنونـی، می‌کوشد تا علیه ایده‌ها، سـاختارها، کارگزاران، سیاست‌ها و اقدامـات جمهـوری اسلامی در ابعـاد و سـطوح مختلـف عملیـات روانـی – رسانه‌ای وسـیع انجام دهد؛ این موضوع با تمسک به تکنیک تردید آفرینی و اعتبارزدایی درحال اجراست. دشمن در این مرحله با ایجاد تردید درصلاحیت و شایستگی کارگزاران انقلابی؛ درسـتی و کارآمـدی سیاست‌های انقلابـی اتخاذ شـده به وسـیله آنها، اعتبار زدایی از مجموعـه قواعد حاکـم (قانون اساسـی، نظام سیاسـی و نهادهای آن) نزد مردم، به دنبال القا و باورپذیرکردن بروز بن بست در مدیریت نظام سیاسی است. مهم‌ترین تکنیک‌هایی که دشمن برای پیاده سازی این اقدام عبارتند از:

۱- غیرمنطقی، غیرمنعطف و غیرعقلانی نشـان دادن یا به تعبیر دقیق‌تر، مغایر جلوه دادن اصل نظام اسلامی با منافع و معیشـت مردم، به گونه‌ای که امید به حل مسـائل کشـور بـا وجـود حاکمیت نظام اسلامی را در مـردم از بین ببرند.

۲- بی تفاوت نشـان دادن مسـئولان به مسـائل مردم و برجسته سـازی، شایعه سـازی و بزرگنمایـی نقـاط ضعف در عملکرد برخی مسـئولان.

۳- تصویرسـازی غلط و منفـی و ناامیدکننده از اوضاع ایران و همچنیـن، نالایق، مفسـد و ناکارآمد نشـان دادن کارگزاران نظـام[۶]

۴- بهره گیری از سازمانها و نهادهای سیاسی، حقوقی و بین المللی برای متقن سازی، مستند سازی ادعای «بن بست نمایی» درکشور، اعمال تحریم، صدورقطعنامه و اقدام به اخراج ایران از کمیسیون‌های سازمان ملل و غیره؛

پیشنهادات و راهکارها

۱- بازتعریف راهبرد وحدت و یکپارچگی در کشور متناسب با شرایط جدید، بویـژه در میـان نخبگان و مسئولان و هم صدایی میان آنها؛

۲- تأسیس "سازمان مدیریت بحران" باهدف نظام بخشی به وضعیت مدیریت کشوری در شرایط بحران سیاسی، امنیتی و اقتصادی؛

۳- طراحی برنامه راهبردی جهت تقویت نگاه ملی میان نخبگان سیاسی و دانشگاهی با ارائه تعریف روشن از هویت ملی (اسلامیت و ایرانیت) و (جمهوریت و اسلامیت) منطبق با منظومه فکری امام و رهبری؛

۴- طراحی برنامه بلند مدت برای تعریف سازوکارها و مکانیزم ها برای رویکردهای فراجناحی در مدیریت سیاسی کشور بویژه در اجرای برنامه‌های توسعه کشور علی الخصوص در زمینه اقتصاد و معیشت مردم؛

۵- طراحی طرح‌های عملیاتی و میدانی برای اقدامات جدی مؤثر خروجی محور برای حل مشکلات جامعه در حوزه اقتصادی، سیاسی، فرهنگی به شکل برنامه‌های کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت؛

۶- باز طراحی فرایند گزینش مدیران براساس معیار سه گانه معنویت، عدالت، عقلانیت و کارآمدی و شایسته سالاری، با هدف خلاص کردن نظام مدیریت کشور ازگزینش های رانتی، رابطه‌ای و جناحی؛

۷- طراحی سازو کار دقیق اطلاعاتی و امنیتی برای پیشگیری از نفوذ و عوامل در ساختار سازمانها و نهادها که نقش کلیدی درناکارآمدسازی سازمان‌ها و نهادها و ایجاد وضعیت فعلی دارند؛

۸- بازطراحی سیاستهای راهبردی درحوزه رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی (فضای مجازی) برای تقویت زیرساختها، همگراکردن و هم افزا نمودن رویکردها و پالایش شبکه رسانه‌ای مدافع نظام سیاسی از عوامل ناکارآمد، ضعیف و عوامل نفوذ؛

۹- آسیب شناسی جدی از مجموع مسئول عملیات نامتقارن و سایبری درکشور و باز تعریف ساختاری، مدیریت و برنامه‌ای در آن متناسب با وضعیت جدید با هدف گرفتن ابزار رسانه از دست دشمن و جلو گیری از تکرار تجربه تلخ نظام در آشوب های پائیز ۱۴۰۱.

۱۰- طراحی و باز تعریف راهبرد نظام سیاسی درحوزه دیپلماسی فرهنگی و دیپلماسی رسانه‌ای متناسب با وضعیت آرایش دشمن. همچنین آسیب شناسی جدی کارکرد سازمان فرهنگ و ارتباطات و رایزنی‌های فرهنگی، وزارت ارشاد با هدف بهبود مدیریت ایرانیان خارج از کشور، بهره گیری از ظرفیت‌های علمی و رسانه‌ای آنها. تحقق این موضع می‌تواند به ترمیم تصویرذهنی ایرانیان خارجی از کشور از وضعیت نظام سیاسی، اهداف و رویکردهای آن کمک کند.