تحلیل/ در مواجهه با اختلاف نظرها چگونه رفتار کنیم؟

رهبر معظم انقلاب در بیانات خود با آنکه بر وحدت ملت ایران تأکید دارند اما باب اختلاف نظرها را نبسته و خواهان آن نیستند که همه ملت ایران یک جور و یک دست بیاندیشند.

کمیته تحلیل شانا- از محورهای مهم بیانات رهبر معظم انقلاب در دیدار جمعی از فرماندهان نیروی هوایی و پدافند هوایی ارتش مورخ ۱۹ بهمن ۱۴۰۱ تأکید بر حفظ وحدت و پرهیز از نزاع بر سر مسائل جزئی بود. ایشان با تأکید براینکه یکی از عوامل ایجاد قوت در کشور، اتحاد ملی است، فرمودند: «سر چیزهای جزئی تنازع نباید انجام بگیرد. البتّه اختلاف‌نظر هست. در این اختلاف‌نظرها مباحثه خوب است، مناظره خوب است امّا منازعه خوب نیست. مناظره کنند، حرف بزنند، بحث کنند، در دانشگاه، در حوزه، در رسانه‌های عمومی، با ادب، با حفظ حرمت دیگران استدلال کنند؛ این خوب است امّا منازعه کردن خوب نیست، دشمنی کردن خوب نیست، دهان را به حرف ناشایست آلودن خوب نیست؛ این‌ها خوب نیست … خب حالا گرایش عموم ملّت ایران، گرایشِ انقلاب است. ما آمار نگرفته‌ایم که بگوییم مثلاً فرض کنید که چند درصد نظراتشان در فلان موضوع سیاسی، مخالف با نظرات عمومی است یا مخالف با نظرات مسئولان است؛ این‌ها را نمی‌دانیم، امّا فی‌الجمله می‌دانیم بله کسانی هستند نظرات دیگری دارند، نظرات مخالفی دارند. طرف ملّت ایران این‌ها نیستند؛ طرف ملّت ایران استکبار است. همه مراقب باشند کمک به استکبار نکنند؛ همه مراقب باشند ابزار استکبار در مقابل انقلاب و در مقابل اسلام و در مقابل ایران عزیز قرار نگیرد.»

علاوه بر آنچه در این دیدار مطرح شد، رهبر معظم انقلاب در روزهای نخستینی که آتش اغتشاشات هنوز شعله‌ور نشده بود نیز در دیدار با فرماندهان دفاع مقدس (۳۰/۶/۱۴۰۱) گویا به بهانه ذکر دستاوردی از دفاع مقدس، لزوم حفظ وحدت در برابر دشمن مشترک را به مردم ایران یادآور شده و از روزهایی یاد کرده بودند که بداخلاقی‌ها و کج‌رفتاری‌های رئیس‌جمهور وقت (بنی‌صدر) و برخی از فتنه‌انگیزی‌های گروهک‌ها موجب اختلاف و دودستگی در جامعه و اختلاف حتی در دل خانواده‌ها شده بود اما دفاع مقدس و ایستادگی در برابر دشمن مشترک موجب وحدت آحاد ملت شد.

از آنچه که مقام معظم رهبری در روزهای پیش و پس از اغتشاشات گذشته بیان داشتند می‌توان نکات ارزشمندی را برداشت کرد که عواملی مهم در پیشرفت فرهنگ سیاسی کشور خواهند بود:

۱) اتحاد ملی و الزامات مراقبت از آن

«اتحاد ملی» یکی از مؤلفه‌های قدرت جمهوری اسلامی ایران است. رهبری معظم پیش از این نیز آنگاه که در دیدار با اعضای مجلس خبرگان رهبری در تاریخ ۱۹/۱۲/۱۴۰۱ مؤلفه اقتدار ملی را برمی شمردند اتحاد ملی را یکی از این مولفه‌ها دانستند. حتی در دیدار مسوولان نظام و سفرای کشورهای اسلامی در بعثت پیامبر اسلام (ص) در شنبه‌ای که گذشت (۲۹ بهمن ۱۴۰۱)، آنجایی که در بحث فلسطین و کوتاهی کشورهای مسلمان در حمایت از ملت مظلوم فلسطین مطالبی را فرمودند، از وحدت و اتحاد کشورهای مسلمان در مقابله با رژیم صهیونیستی سخن گفتند. با این حساب طبیعی است که دشمنان ملت در پی زدن ریشه‌های این مؤلفه قدرت باشند فلذا عنصری به این ارزشمندی اولاً؛ نیازمند شناخت موارد وحدت شکن و گسل‌های اجتماعی است و ثانیاً؛ نیازمند مراقبت دائمی و هوشیارانه است تا مبادا حرفی یا سخنی موجب تشدید برخی از گسل‌های اجتماعی و در برابر هم قرار گرفتن جامعه شود.

۲) گفت و گو و مباحثه به جای نزاع در اختلافات

رهبر معظم انقلاب در بیانات خود با آنکه بر وحدت ملت ایران تأکید دارند اما باب اختلاف نظرها را نبسته و خواهان آن نیستند که همه ملت ایران یک جور و یک دست بیاندیشند. رویکرد ایشان که توجه و ترویج آن در جامعه موجب پیشرفت فرهنگ سیاسی خواهد شد، نشان می‌دهد که اختلاف نظر به معنای دشمنی و ضدیت نیست و راه اختلاف نظرها هم نزاع نمی‌باشد بلکه راه، راه گفت و گو و تعامل و مباحثه با حفظ وحدت است که لازمه این امر توجه به دشمن اصلی و اهداف مشترک کلان است که تجلی این رویکرد در دوران دفاع مقدس نُمود داشت. گویا تذکر رهبر انقلاب برای یادآوری دودستگی‌های ایام پیش از دفاع مقدس ریشه در این مسئله دارد.

۳) استکبار، طرف اصلی ملت ایران

یکی از اصلی‌ترین پیام‌های نهفته در جملات مذکور توجه به دشمن اصلی است. رهبر معظم انقلاب تأکید دارند که طرف ملت ایران، استکبار است. این نکته گویای آن است که فعالان سیاسی، فرهنگی و اجتماعی بایستی مراقبت کرده تا در سنگربندی مجازی خود دچار خطا نشوند. این همان مسئله‌ای است که سال‌ها رهبر انقلاب با طرح مفاهیمی همچون «خودی» و «غیرخودی» که در خطبه‌های نماز جمعه ۸/۵/۱۳۷۸ بیان فرمودند، دنبال کردند تا آحاد ملت و مسئولان بدانند که به قول امام خمینی (ره) هر آنچه فریاد دارند باید بر سر آمریکا که نماد استکبار است، بکشند. معظم له در ۱ فرودین ۱۳۸۰ به صراحت فرمودند: «امام به ما یاد دادند که هرچه فریاد دارید، بر سر امریکا بکشید؛ اما عده‌ای فریادهای خود را بر سر خودی‌ها کشیدند؛ به دیگران هم یاد می‌دهند که بر سر همدیگر فریاد بکشند!» البته نکته مهم این بخش از بیانات رهبر انقلاب آن است که هر چند دشمن اصلی را نباید فراموش کرد اما از همسو و هم جهت شدن با دشمن نیز بایستی بیم و پرهیز داشت؛ این همان تذکری است که بارها رهبر انقلاب تحت عناوینی همچون پرهیز از «مخرج مشترک گرفتن با دشمن» و «تکمیل پازل دشمن» بدان اشاره داشته‌اند.

۴) توجه به ادب و اخلاق اسلامی

توجه به ادب و اخلاق اسلامی به خصوص در بحث با کسانی که با آن‌ها اختلاف داریم، سیره انبیا و اولیای خداوند بوده است. مرحوم آیت الله فاطمی نیا (ره) نقل می‌کردند: «یکی از اصحاب امام صادق (ع) با زندیقی بحث کرد و اورا مغلوب ساخت؛ پس از اتمام مناظره از حضرت پرسید که چطور با او بحث کردم؟ حضرت فرمودند: «خوب بحث کردی اما گاهی حق‌هایی را از او ضایع کردی!» باید دقت کنیم که حتی زندیق هم ممکن است حق‌هایی داشته باشد که باید رعایت شود؛ ولی متاسفانه ما این مسائل مهم را درجامعه و خانواده رعایت نمی‌کنیم! حتی با همسرمان هم بلد نیستیم چطور رفتار کنیم! اگر دیدیم جایی حق با اوست، به جای لجاجت، قبول کنیم! باید از مکتب امام صادق (ع) یاد بگیریم و عمل کنیم!»

رهبر معظم انقلاب در گذشته نیز به خصوص با بروز برخی بی‌اخلاقی‌ها و بدزبانی‌ها در شبکه‌های اجتماعی، بر این مهم تأکید فرموده بودند. معظم له در ارتباط تصویری با مداحان مورخ ۱۵ بهمن ۱۳۹۹ بیان داشتند: «ادب اسلامی را در جامعه بگسترانید … یکی از چیزهای بسیار مهم، حفظ ادب اسلامی در سخن گفتن است که متأسّفانه امروز با گسترش فضای مجازی بتدریج این ادب اسلامی دارد کم‌رنگ می‌شود. بدزبانی، بدگویی و مانند اینها بایستی در جامعه جمع بشود … مکتب ائمّه (علیهم السّلام) و مکتب علوی و فاطمی از این چیزها مبرّا است. شما نگاه کنید فاطمهٔ زهرا (س) دو خطبهٔ طوفانی ایراد کرده … یکی در مسجد در میان انبوه متراکم مردان، یکی هم خطاب به زنان مدینه که پُر [است] از مطالب بسیار مهم و اعتراضی -اعتراض- و تنبیه نسبت به مفاهیم برجستهٔ اسلامی که فاطمهٔ زهرا (س) در مورد آنها خطر را احساس می‌کرد، لکن در این دو خطبهٔ مهم و بزرگ و پُرشور، یک کلمهٔ هتک و زشت و توهین‌آمیز وجود ندارد؛ [و همهٔ کلمات]، کلماتِ محکم و مستحکم، ‌ بیاناتِ متین و متقن. باید این جوری عمل کنید؛ در اظهارات، در صحبت‌ها، قول به غیر علم نباید باشد، غیبت نباید باشد، تهمت نباید باشد و بدگویی و بدزبانی نباید باشد. این‌ها را به مردم یاد بدهید، تعلیم بدهید؛ هم در زبان تعلیم بدهید، هم در عمل تعلیم بدهید و ببینید که چقدر اینها مهم است. امیرالمؤمنین فرمود «اِنّی اَکرَهُ لکمان تَکونوا سَبّابین»؛ وقتی که در لشکر امیرالمؤمنین خطاب به لشکریان معاویه بعضی‌ها یک مقداری بدزبانی کردند، حضرت فرمود نه، بدزبانی نکنید، بدگویی نکنید، «اِنّی اَکرَهُ لَکُم»، من دوست ندارم شما این جوری باشید. این اخلاقِ فاطمی و علوی است.»

این بیانات گویای آن است که فعالان سیاسی و فرهنگی نه تنها بایستی خود پیشگام ادب اسلامی باشند بلکه باید در ترویج و اشاعه آن نیز بکوشند. توجه به موارد برشمرده شده از سوی رهبر انقلاب یعنی «تهمت»، «بددهانی»، «غیبت»، «بدگویی»، «قول به غیرعلم»، «حفظ حرمت» و «دشمنی نکردن» نیز در این مسیر رهگشاست.

جمع بندی

در مجموع، از آن چه که بیان شد می‌توان سبک رفتاری ویژه‌ای برای فعالان سیاسی، فرهنگی و اجتماعی در نحوه مواجهه با اختلافات در جامعه برداشت کرد. این سبک رفتاری موجب رشد و تعالی جامعه خواهد شد و به وضوح فرهنگ سیاسی کشور را که زیربنای پیشرفت همه جانبه است، ارتقاء می‌بخشد. محور اصلی این سبک رفتاری، شناخت دشمن اصلی و وحدت در عین اختلاف نظر می‌باشد و روش آن بحث و گفت و گو با رعایت ادب اسلامی به جای منازعه و جدل است. اولی تر از هر جریان سیاسی این فعالان جبهه انقلاب اسلامی هستند که در جهاد تبیین باید این رویکرد را سرلوحه و مبنای کار خود قرار دهند.

کد خبر 539

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
captcha